Logo DWPN 1%

Aktualności
Dodaj do ulubionych



Wystawa: Na granicy. Rzecz o czasach, ludziach i miejscach


"Całkiem możliwe, że z czasem znikną wszystkie granice. Jedna zadrugą.

Jak pan myśli, Paul?

Czy to możliwe? Europa bez granic."
(Henryk Waniek, "Finis Silesiae")

 

W roku 2007 minęła 85. rocznica wytyczenia polsko-niemieckiej granicy na Górnym Śląsku. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej przygotował z tej okazji wystawę pt. Na granicy. Rzecz o czasach, ludziach i miejscach będącą opowieścią o codziennym życiu ludzi polsko-niemieckiego pogranicza, która w listopadzie i grudniu prezentowana była w gliwickiej siedzibie Domu.

Aktualnie wystawa prezentowana jest filii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu (ul. W. Korfantego 34), gdzie oglądać ją można do kwietnia br.
Naszym zamiarem było stworzenie ekspozycji "wędrującej"; zaś żywe zainteresowanie tematyką granic i co za tym idzie ogromna popularność wystawy spowodowały, że będziemy ją eksponować w wybranych instytucjach kultury naszego regionu przez cały 2008 rok. O poszczególnych wernisażach będziemy informować na naszej stronie internetowej oraz w kalendarzu projektów. Po burzliwym czasie powstań i plebiscytu jesienią 1921 roku obradująca w Genewie Rada Ambasadorów ustaliła ostateczny przebieg polsko-niemieckiej granicy na Górnym Śląsku. Zrośnięty od stuleci, wielokulturowy region miał odtąd funkcjonować w ramach dwóch organizmów państwowych. Po ogłoszeniu decyzji o podziale regionu rozpoczęła się "pierwsza górnośląska wędrówka ludów". Do 1924 r. ok. 200.000  mieszkańców dawnego obszaru plebiscytowego zmieniło swoje miejsce zamieszkania. Jedni chcieli pozostać w Niemczech jako niemieccy obywatele, inni pragnęli urzeczywistnić swoje marzenie o polskim Górnym Śląsku. W polsko-niemieckiej kwestii granicznej nie było zwycięzców. Nowe wytyczenie granicy nie zadowoliło żadnej ze stron - przede wszystkim ze względów gospodarczych. Także dla mieszkańców podzielonego regionu nowa granica wiązała się z licznymi problemami.

W ramach operacji, jakiej dotąd nie znał świat, i którą porównać można z podziałem Berlina, w poprzek Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego - jednej z największych aglomeracji Europy - przeciągnięto granicę wijącą się dosłownie między domami, podwórkami i zakładami przemysłowymi. Polsko-niemiecka granica na Górnym Śląsku istniała jedynie 17 lat: od czerwca 1922 r. do września 1939 r. Od 1 września 1939 r. nie ma już "dwóch Górnych Śląsków", lecz skutki podziału są trwalsze niż sama granica. Od 1922 r. Górnoślązacy posiadają różne paszporty, służą w różnych armiach, w sporcie reprezentują różne barwy narodowe. Jednocześnie, choć niemiecki Górny Śląsk przestał istnieć, istnieją nadal niemieccy Górnoślązacy.

Poprzez projekt chcemy spopularyzować złożony temat granicy. Ponadto zdajemy sobie sprawę, że niedługo odejdą ostatni świadkowie wydarzeń, zatem obok charakteru edukacyjnego projekt miałby mieć także zadanie dokumentacyjne. Setki tysięcy Górnoślązaków mieszkają dziś w dawnym pasie granicznym, lecz jedynie niewielu z nich zdaje sobie sprawę z wielowątkowej przeszłości swoich miast, miejscowości, wiosek. Nierzadko mają oni przy tym okazję napotkać "niemych świadków" historii, gdyż w wielu miejscach stoją jeszcze polskie i niemieckie domy celne oraz porośnięte trawą umocnienia i słupki graniczne.
Głównym celem naszej wystawy jest przybliżenie szerszym kręgom, przede wszystkim młodzieży, tego prawie całkowicie zapomnianego rozdziału górnośląskiej, a co za tym idzie także wspólnej, polsko-niemieckiej historii. Poprzez wystawę i publikację chcemy zwrócić uwagę nie tylko na dramatyzm sytuacji, w jakiej znaleźli się Górnoślązacy, lecz także - w oparciu o relacje świadków - pokazać, że mimo wielu burzliwych wydarzeń na Górnym Śląsku lat 20-tych i 30-tych możliwe było pokojowe współistnienie Polaków i Niemców, ze możliwe było "przekraczanie dzielących granic".
Chcemy zaproponować dzisiejszym mieszkańcom regionu podróż w czasie. Odwiedzający wystawę będą mogli przenieść się w lata 20-te po to, by wyobrazić sobie, co podział regionu oznaczał dla Górnoślązaków Anno Domini 1922. Z pewnością granica była dla nich początkowo czymś tak samo niewyobrażalnym, jak byłaby dla nas - żyjących tu w początkach XXI wieku. Nasze przedsięwzięcie służyć ma także pobudzeniu i wzmocnieniu świadomości wielokulturowej przeszłości regionu wśród jego dzisiejszych mieszkańców. Historia ta, przede wszystkim jednak historia jak najbardziej pozytywnych kontaktów na poziomie "normalnych obywateli", ciągle jeszcze jest w zbyt małym stopniu obecna w świadomości mieszkańców i życiu publicznym.



Lata 20. XX w. Przejście graniczne Koszwice (D) - Kośmidry (PL)
Z archiwum rodzinnego Agnieszki Weintritt z Koszwic, pow. Lubliniec

W ramach wystawy i publikacji zaprezentujemy materialne i niematerialne pozostałości polsko-niemieckiej granicy na Górnym Śląsku (1922 - 1939). W oparciu o materiały zdjęciowe pokażemy przebieg granicy w najbardziej interesujących miejscach, przypomnimy także o kuriozach granicznych (np. podziemnym wytyczeniu granicy w kopalniach). W ramach projektu przeprowadzone zostały wywiady z mieszkańcami dawnych polskich i niemieckich miejscowości granicznych: z osobami, które mają jeszcze w pamięci życie na granicy a także z młodszą generacją (naukowcy, historycy, studenci i uczniowie), których zapytaliśmy, na ile granica ta tkwi jeszcze w głowach dzisiejszych mieszkańców Górnego Śląska.

 

Współorganizator prezentacji:

  • Muzeum Górnośląskie w Bytomiu

Partnerzy projektu:

  • Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej;
  • Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego;
  • Muzeum Miejskie w Zabrzu;
  • Muzeum w Raciborzu;
  • Muzeum w Tarnowskich Górach;
  • Archiwum Państwowe w Katowicach oraz Oddział w Gliwicach
  • Techmex S.A.

Współpraca przy projekcie:

  • Stowarzyszenie "Artefakty" z Krakowa;
  • Stowarzyszenie "Pro Fortalicium" z Piekar Śląskich;
  • Miejska Biblioteka Publiczna w Bytomiu;
  • Muzeum w Rattingen-Hösel.

Patronat medialny:

  • Gazeta Wyborcza;
  • Radio CCM.

 

KONTAKT: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Dział Programów Kulturalnych (E. Więcek, K. Sekuła, K. Zawada). Szczegółowe informacje: Elżbieta Więcek, menedżerka projektu, tel. 32/ 232 49 02 wew. 224, fax: 32/ 232 49 01; e-mail: ksymena.zawada@haus.pl
bądź

Muzeum w Bytomiu, pl. Jana III Sobieskiego 2, tel.: 32/281 82 94; tel./fax: 32/281 34 01, e-mail: mgbytom@us.edu.pl; Filia Muzeum, ul. Wojciecha Korfantego 34, tel.: 32/281-97-33

 

Zdjęcia satelitarne zostały udostępnione przez firmę Techmex S.A.



« wstecz


MENU DZIAŁU
POWRÓT DO MAPY
HIT WYDAWNICZY


Atlas Historyczny
Górny Śląski
w XX wieku
HAUSBOOKS.pl
Hausbooks.pl
NASZE PROJEKTY

CBMN
Archipelag
Portal organizacji Pozarządowych Województwa Opolskiego
Opolska Kuźnia Przedsiębiorczości 4
Bilingua
Archiwum Historii Mówionej