Aktualności

Wystawa "Na granicy. Rzecz o czasach, ludziach, miejscach"

W listopadzie 2007 roku w gliwickiej siedzibie Domu
Współpracy Polsko-Niemieckiej została zaprezentowana wystawa pt. "Na
granicy. Rzecz o czasach, ludziach i miejscach", którą przygotowaliśmy
dla upamiętnienia rocznicy wytyczenia historycznej, polsko-niemieckiej granicy
na Górnym Śląsku.

Wystawa nasza, poświęcona temu tematowi, odwiedza
kolejne miejsca województwa śląskiego i opolskiego.
Na czas
najbliższy zaplanowaliśmy kolejny wernisaż w Kamieniu Śląskim,
w ramach programu imprez kulturalnych, towarzyszących XIII
Seminarium Śląskiemu.

Zapraszamy Państwa 29 września na godz.
19.00 do "Sebastianem Silesiacum" (Zespół
Turystyczno-Wypoczynkowo-Rehabilitacyjny w Kamieniu Śląskim) na uroczyste
otwarcie wystawy,
któremu towarzyszyć będzie spotkanie z autorami
wystawy
oraz PREMIEROWA projekcja filmu
Teresy Kudyby pt. "Górny Śląsk. Podróż granicą".

Producentem filmu jest nasz Dom -
przy finansowym wsparciu Fundacji
Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Od ponad roku przypominamy mieszkańcom regionu
temat historycznej, polsko-niemieckiej granicy na Górnym Śląsku wytyczonej w
latach 20. i 30. XX w. W listopadzie 2007r. zaprezentowaliśmy wystawę, gdzie
można było zobaczyć wyjątkowe dokumenty, archiwalne mapy ora dziesiątki zdjęć,
które do tej pory nie były pokazywane szerszej publiczności. Ekspozycja spotkała
się z ogromnym zainteresowaniem zarówno historyków, dziennikarzy,
przedstawicieli instytucji kulturalnych i edukacyjnych, jak i osób prywatnych. W
listopadzie 2007r. i maju 2008r. przygotowaliśmy także dwie edycje wycieczek
szlakiem dawnej granicy, podczas których do swoistej podróży w czasie
zaprosiliśmy ponad trzysta osób zainteresowanych "graniczną tematyką". Wiosną
bieżącego roku wydany został także album, stanowiący dopełnienie wystawy -
zawierający materiały i teksty zebrane podczas prac nad wystawą (szczegóły odnośnie
albumu).

Zgodnie z naszą tradycją wystawy Domu prezentowane
są w wybranych ośrodkach kultury województwa śląskiego i opolskiego; dzięki
formie "wystawy wędrującej" mamy szansę podejmowany temat popularyzować wśród
możliwie szerokiego grona odbiorców. Jeszcze zimą 2007 roku wystawa została
zaprezentowana w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, gdzie gościła aż do końca
kwietnia br. Dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej jesienią
bieżącego roku zaprezentujemy wystawę w kolejnych miejscach:

W Kamieniu Śląskim odbędzie się także
premierowy pokaz filmu Teresy Kudyby pt. "Górny Śląsk. Podróż granicą",
który powstał w kontekście wystawy Domu oraz projektu wycieczek krajoznawczych
szlakiem historycznej granicy polsko-niemieckiej na Górnym Śląski, jakie Dom
organizuje od listopada 2007 roku. Producentem filmu jest Dom Współpracy
Polsko-Niemieckie - przy finansowym wsparciu Fundacji Współpracy
Polsko-Niemieckiej.

Temat wystawy związany jest z burzliwym czasem
powstań i plebiscytu, kiedy to jesienią 1921 roku obradująca w Genewie Rada
Ambasadorów ustaliła ostateczny przebieg polsko-niemieckiej granicy na Górnym
Śląsku. Zrośnięty od stuleci, wielokulturowy region miał odtąd funkcjonować w
ramach dwóch różnych organizmów państwowych. Po ogłoszeniu decyzji o podziale
rozpoczęła się "pierwsza górnośląska wędrówka ludów". Do 1924 r. ok. 200 tysięcy
mieszkańców dawnego obszaru plebiscytowego zmieniło swoje miejsce zamieszkania.
Jedni chcieli pozostać w Niemczech jako niemieccy obywatele, inni pragnęli
urzeczywistnić swoje marzenie o polskim Górnym Śląsku. W tym polsko-niemieckim
konflikcie nie było zwycięzców. Nowe wytyczenie granicy nie zadowoliło żadnej ze
stron - przede wszystkim ze względów gospodarczych. Także dla mieszkańców
podzielonego regionu nowa granica wiązała się z licznymi problemami.

Głównym celem projektu było przybliżenie szerszym
kręgom, przede wszystkim młodzieży, tego prawie całkowicie zapomnianego
rozdziału górnośląskiej, a co za tym idzie także polsko-niemieckiej, historii.
W naszej wystawie i publikacji zwracamy uwagę nie tylko na dramatyzm podziału,
lecz także - w oparciu o relacje świadków - pokazujemy, że mimo wielu burzliwych
wydarzeń na Górnym Śląsku lat 20. i 30. możliwe było pokojowe współistnienie
Polaków i Niemców. Ponadto zdajemy sobie sprawę, że niedługo odejdą ostatni
świadkowie wydarzeń, zatem obok charakteru edukacyjnego, projekt ma także
zadanie dokumentacyjne. Setki tysięcy Górnoślązaków mieszkają dziś w dawnym
pasie granicznym, lecz jedynie niewielu z nich zdaje sobie sprawę z
wielowątkowej przeszłości swoich miast. Nierzadko mają oni przy tym okazję
napotkać "niemych świadków" historii, gdyż w wielu miejscach stoją jeszcze
polskie i niemieckie domy celne oraz porośnięte trawą umocnienia graniczne.

Za pomocą naszego projektu chcieliśmy zaproponować
dzisiejszym mieszkańcom regionu podróż w czasie. W ramach
wystawy i publikacji zaprezentujemy materialne i niematerialne pozostałości
polsko-niemieckiej granicy na Górnym Śląsku (1922-1939). W oparciu o materiały
zdjęciowe ukazany został przebieg granicy w najbardziej interesujących
miejscach, czyli przede wszystkim w okolicach Bytomia, który po wytyczeniu nowej
granicy i otoczeniu go z trzech stron przez polskie terytorium stał się czymś
w rodzaju ogólnoeuropejskiej atrakcji. Przypominamy także o kuriozach
granicznych (np. podziemnym wytyczeniu granicy w kopalniach). W ramach projektu
usłyszeć także można wywiady z mieszkańcami dawnych polskich i niemieckich
miejscowości granicznych: z osobami, które mają jeszcze w pamięci życie na
granicy.

Partnerzy projektu:

Prace nad wystawą wspierali:

Współpraca przy projekcie:

Patronat medialny:

KONTAKT: Dom Współpracy
Polsko-Niemieckiej, Dział Programów Kulturalnych: E. Więcek, K. Sekuła, K.
Zawada. Szczegółowe informacje: Ksymena Zawada, menedżerka
projektu, tel. 32/ 232 49 02 wew. 224, fax: 32/ 232 49 01; e-mail: ksymena.zawada@haus.pl