Archipelag

O projekcie

Archipelag. Poszukiwanie śladów społeczności, które stanowiły niegdyś ważne elementy wielokulturowości regionu.

Projekt o charakterze dokumentacyjno-popularyzatorskim przeprowadzony w okresie od maja do grudnia 2019 roku w Gliwicach i miejscowościach - „wyspach” tworzących tytułowy „archipelag”. Ideą, która legła u podstaw realizacji zadania, jest przypomnienie górnośląskich społeczności lokalnych, które ze względu na język, konfesję, czy specyficzną kulturę aż do połowy XX wieku wyróżniały się na tle otoczenia.

Obecny Bojków (dawniej Szywałd / Schönwald), czy Bielsko zachowały swój szczególny charakter od czasu średniowiecznego osadnictwa niemieckiego. W Wielowsi zamieszkiwała wyjątkowo liczna społeczność żydowska. Pawłowiczki, Kotlarnię, czy Hołdunów zakładali protestanci. W Grodźcu żywy był język czeski; zaś ewangelicy ze Ściborzyc Wielkich aż po czasy powojenne zachowali dialekt morawski. Kres funkcjonowaniu tych lokalnych społeczności przyniosły wydarzenia z lat 1933-57. Pierwsza data graniczna związana jest z rozpoczęciem dyskryminacji Żydów, druga z pierwszą falą powojennej akcji łączenia rodzin, która doprowadziła do ostatecznego zaniku wielu wspólnot protestanckich.

Współpracownicy DWPN dotarli do świadków pamiętających te szczególne społeczności. W ramach realizacji zadania utrwalili ich wspomnienia i przeprowadzili obszerną kwerendę w poszukiwaniu materiałów archiwalnych, literatury, wszelkich śladów po „wyspach”. Na podstawie zebranej dokumentacji powstało pierwszych osiem tekstów poświęconych ośmiu wymienionym społecznościom, jak również profesjonalna dokumentacja fotograficzna ukazująca ich ślady. Po poszerzeniu tego zbioru o materiały dotyczące kolejnych „wysp” planowane jest wydanie publikacji.