Język polski i niemiecki na Górnym Śląsku

Działając na rzecz dialogu polsko-niemieckiego Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej kieruje swe projekty do różnych grup społecznych. Jedną z najważniejszych jest społeczność mniejszości niemieckiej i polskiej ludności stanowiącej większość. Z myślą o tych właśnie grupach w dniach 2-5 listopada 1999 r. DWPN zorganizował cykl spotkań na temat "Znaczenie języka niemieckiego i języka polskiego na Górnym Śląsku w latach 1921-1950". Współorganizatorem spotkań był Instytut Śląski w Opolu, Muzeum Miejskie w Zabrzu oraz Biblioteka Wojewódzka w Katowicach. Referaty wygłosili dr Matthias Kneip, niemiecki poeta i pisarz pochodzący z Regensburga, oraz doc. dr hab. Piotr Madajczyk, historyk i pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN w Warszawie.

Punktem wyjścia dla cyklu spotkań jest dysertacja dr Matthiasa Kneipa pt. "Język niemiecki na Górnym Śląsku. Badania politycznej roli języka niemieckiego jako języka mniejszości w latach 1921-1998", która spotkała się z uznaniem zarówno w Niemczech, jak i w Polsce. Choć przedmiotem zainteresowania młodego poety i naukowca z Regensburga jest język niemiecki, to przecież badania nad jego historią na Górnym Śląsku w minionym stuleciu były dobrą okazją, aby z tej perspektywy przyglądnąć się zmianom stosunków polsko-niemieckich w naszym regionie. Różne języki, obecne na Górnym Śląsku, a w szczególności język niemiecki i język polski, były często traktowane instrumentalnie przez polityków. Zmiana nastawienia Polski i Niemiec do kwestii języka niemieckiego czy też polskiego - szczególnie w latach 20-tych i 30-tych XX wieku - znajdowała swe odzwierciedlenie w stosunkach między ludźmi różnych narodowości na Górnym Śląsku.

Celem spotkań było więc podjęcie dyskusji na temat materii, jaką jest język na tle polityki, która często dewaluuje go do roli narzędzia w osiąganiu politycznych celów. Tematyka spotkań oraz zamieszczonych poniżej referatów powinna przybliżyć jeszcze bardziej tradycyjną już wielokulturowość Górnego Śląska, jego - również językową - różnorodność, która z jednej strony stanowi niewątpliwie o jego bogactwie i oryginalności, z drugiej jednak strony bywała źródłem politycznych sporów i podstawą narodowościowych weryfikacji. Dlatego też chcielibyśmy zainicjować dyskusję, która będzie stanowiła wkład na rzecz zrozumienia źródeł historycznych racji. Może ona dać podstawę do wolnych od uprzedzeń refleksji nad funkcją, jaką obecnie pełnią języki na Górnym Śląsku. Jaka jest dzisiejsza rola języków w tym regionie? Czy współistnieniu języka polskiego i języka niemieckiego przypisujemy nowe znaczenie? Jak je dzisiaj postrzegamy - jako historyczną konieczność czy może jako szansę? Zapraszamy do lektury tekstów wystąpień polskiego i niemieckiego naukowca zachęcając tym samym do podjęcia prób odpowiedzi na te pytania i stawiania nowych